Gemeenteraadsverkiezingen 2022

Opkomst

De verkiezingen voor de gemeenteraden in 2022 zijn geweest. Ik deed daar zelf mee als kandidaat nummer 4 voor de PVDA maar helaas is, in tegenstelling tot de verwachting, de PVDA blijven steken op 3 zetels. Na het verwerken van het verlies (voor de partij en mijn eigen teleurstelling) is het interessant om te kijken welke dingen opvallen in deze verkiezingen.

Het eerste dat natuurlijk opvalt is de bedroevende opkomst van 46,5%. In 2018 was de opkomst met 49,6% al laag en in keren daarvoor ook nog lager (2010: 47,3%, 20214: 46,6%). Kortom, het is structureel dat de opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen in Arnhem laag zijn. Interessant is wel dat het aantal mensen dat heeft gestemd in 2022 ongeveer gelijk is aan het aantal dat gestemd heeft 2018. Het lagere opkomst percentage komt omdat het aantal kiesgerechtigden meer dan 7000 is gestegen in de tussentijd. De vraag is dan natuurlijk of de nieuwe kiesgerechtigden niet gaan stemmen of dat er meer mensen afhaken.

Kiesgerechtigden en opkomst gemeenteraadsverkiezingen van 2010 tot en met 2022
grafiek 1: Kiesgerechtigden en opkomst gemeenteraadsverkiezingen 2010 tot 2022

Ondertussen gaat de gemeente natuurlijk over steeds meer taken die dicht bij de burger staan. Naast de traditionele taken rondom ruimtelijke ordening en sociale zaken ook nieuwe taken als jeugdzorg. Met een begroting van meer dan 750 miljoen euro per jaar is de gemeente een belangrijke factor voor de directe leefomgeving van alle Arnhemse burgers. Invloed op keuzes is dus van belang maar helaas herkent niet iedereen dat meer.

Juist de wijken die de meeste steun nodig hebben van de gemeente zijn steeds minder vertegenwoordigt door lage opkomst en hoge opleiding politici

Als we inzoomen op de opkomst per wijk (indeling CBS) dan valt op hoe sterk de opkomst samenhangt met sociaal economische status (SES) van die wijk. In bijgaande grafiek is het gemiddelde inkomen per wijk in Arnhem afgezet tegen opkomstpercentage. Het is duidelijk dat de samenhang tussen inkomen en opkomst erg groot is. De laagst scorende wijken qua opkomst vallen grotendeels samen met de wijken met de laagste gemiddelde inkomens (Presikhaaf, Malburgen). Hiermee zijn deze wijken eigenlijk dubbel slecht gerepresenteerd in de politiek: politici zijn zelf meestal hoger opgeleid en de bewoners in de lage SES wijken stemmen minder waardoor partijen die hen representeren ook minder aan bod komen. Een ontwikkeling die grote risico’s heeft in het kader van de kloof tussen politiek en burgers (ooit eens indringend beschreven in het essay “The rise of the meritocracy” uit 1958 van Michael Dunlop Young. (Spoiler: dat liep niet goed af)

Grafiek 2: samenhang inkomen en opkomst per wijk
Grafiek 3: opkomst per wijk (lichter is lagere opkomst)

spreiding politieke partijen door de stad

Het patroon in Arnhem is relatief duidelijk. In Noord is Groen Links de winnaar, in Zuid is Arnhem Centraal de grote winnaar met de uitzondering dat zowel in Noord als Zuid DENK de winnaar is in de wijken met de laagste sociaal economische status en de VVD in de wijken met de hoogste sociaal economische status. Onderstaand zijn de uitslagen per stembureau en vervolgens aangegeven met een kleur wie de winnaar op dat stembureau was. Aangetekend moet wel worden dat de analyse tegenwoordig lastiger is omdat a) iedereen overal mag stemmen en b) er een 10tal stembureau’s ook op maandag en dinsdag open waren en dus stemmen kregen uit een groter gebied. Echter, kijkend naar de opkomstcijfers lijkt het er op dat dit geen grote effecten heeft op een paar uitzonderingen na (bv stembureau stadhuis dat veel meer stemmen heeft dan er stemgerechtigden geregistreerd staan. (de flexibiliteit om overal te kunnen stemmen is mooi voor de burger maar een nachtmerrie voor data analisten .. 😉

Grafiek 4: winnaar per stembureau
Grafiek 5: winnaar per wijk

In bovenstaande plaatjes heb ik Schaarsbergen weggelaten omdat dat gaat om een beperkt aantal inwoners en dit de visualisatie lastiger maakt (erg groot). Uiteraard is Schaarsbergen overwegend VVD.

Interessant is dat er grote verschillend zijn in de mate waarin partijen scoren per wijk. Een partij als DENK scoort vooral hoog in een paar (lage SES) wijken terwijl een partij als de PVDA relatief constant door de hele stad hetzelfde percentage haalt

(voor statistici, een standaard deviatie voor DENK van 120 en voor de PVDA van 20 (alle partijen vertaald op 100%)). Op deze manier kunnen we bij benadering een getal hangen aan de mate van consistentie van de score van de partij over de stad heen (hoe lager het getal hoe meer consistent).

Ook de VVD scoort meer in specifieke (hoge SES) wijken en veel minder in andere wijken. Groen Links is als grootste partij relatief constant door de stad en heeft dus een breed draagvlak. Volt als nieuwkomer scoort goed in de wijken met hogere inkomens in Arnhem Noord en is een soort spiegelbeeld electoraal gezien van de SP.

Arnhem Centraal is vooral winnaar in Zuid maar als we kijken naar de spreiding door de stad dan zien we toch ook dat ze redelijk goed scoren in alle wijken (voor de statistici, een standaard deviatie van 34). De winst is dus zeker niet alleen te danken aan Arnhem Zuid. Ik vermoed hier ook wel een Bob Roelofs effect ;-).

Groen Links is als winnaar uit de strijd gekomen met 7 zetels maar hier moet worden bedacht dat ze toch bijna duizend minder stemmen hebben gekregen dan in 2018 (2018: 10098, 2022: 9153). Winst voor Groen Links is dan ook voor een deel te danken aan de verdere versplintering van de verdeling van partijen in de raad: 14 partijen nu. Er zijn nu minstens vier partijen nodig om te komen tot een meerderheid (Groen Links, VVD, D66, Arnhem Centraal).

De lage opkomst in sommige wijken speelt natuurlijk een grote rol omdat een partij met een trouwe, goed te activeren achterban, sneller wint in een wijk met een laag opkomst percentage. Dat effect zien we dan ook sterk bij DENK in de wijken Malburgen en Presikhaaf. Een mogelijke reden hiervoor is dat DENK via bijvoorbeeld moskeeën een sterke activerende rol kan spelen om opkomst te bevorderen. Voor de uiteindelijke zetelverdeling maakt dat uiteraard niet veel uit omdat de partij wel wint in die wijken maar dit over de stad heen een beperkt aantal zetels oplevert omdat het absolute aantal stemmen laag zijn in de wijken waar ze winnen.

Leave a Reply

Your email address will not be published.